Datum: 25 maart 2016
Download PDF
1. Lijden dichterbij?
Het gaat op deze goede Vrijdag over het lijden van Jezus aan het kruis. Maar kunnen we daar vanavond dan wat zinnigs over zeggen met woorden? Lijden komt veel directer naar je toe als je het ziet. Zoals van de week met de aanslagen in Brussel. De beelden van de ravage op het vliegveld. De schade en de vluchtende mensen. De bomaanslag in de metro en de brancards met mensen. De filmpjes die zijn gemaakt. De foto’s van de slachtoffers. Je hoort of leest het nieuws. Maar als je de beelden ziet; dan komt het pas echt binnen. En je denkt bij jezelf, wat als ik daar was geweest? Had ik het dan gered? Hoe zou ik gereageerd hebben? We weten het niet, maar de beelden blijven hangen; de getuigenissen ook. Of dichtbij, je ziet iemand uit je eigen familiekring in het ziekenhuis, die met slangen en andere middelen in leven wordt gehouden. Dan komt het lijden opeens heel concreet naar je toe. Het grote lijden van deze wereld wordt tastbaar, in die ene mens, die je kent; in die ene mens, die je ziet, die op je netvlies hebt. Dan raakt het je. Zo’n beeld blijft hangen.
Zal dat vanavond ook gebeuren, als we stil staan bij wat de schrift zegt over het lijden van Jezus? Helpen de woorden van Paulus ons dan? Of dat wat de catechismus erover zegt? Want als het gaat over het lijden van Jezus en de toorn van God, dan krijg je nauwelijks een beeld voor ogen. Het zijn grote woorden. Kunnen dogmatische woorden van Paulus of de catechismus ons helpen iets van het geheim van het kruis te doorgronden? De Schrift en het oude oude leerboek van de kerk zijn geen plaatjesboek. We krijgen er geen beelden bij. De Schrift vertelt het verhaal van Jezus. Paulus denkt over de betekenis na. Het leerboek wil er onderwijs over geven in vraag en antwoord.
Ik hoop en bid dat ze alle drie ons zullen helpen, dat Jezus hierdoor dichterbij voor ons komt. Dat wij Hem meer lief gaan krijgen. Wat vanavond aan de orde is dat gaat over leven en dood, over dat wat nodig is om niet verloren te gaan, over wat helpt om in deze gebroken wereld het uit te kunnen houden. Belangrijke zaken dus. Wat de inhoud betreft laten we ons leiden door het evangelie, de structuur van de preek is ontleed aan de catechismus.
Drie punten: (1) het kruis is de climax, maar heel Jezus leven stond in het teken van lijden; (2) tijdens zijn leven heeft Jezus de toorn van God tegen de zonde gedragen; en (3) door zijn lijden heeft Jezus ons grond onder de voeten geschonken en een wereldwijde hoop.
3. Heel Jezus leven was lijden
Als we het lijdensverhaal op de voet volgen, zien we dat vooral in de laatste uren van Jezus’ leven het lijden in alle hevigheid losbarst. Direct al na zijn gevangenneming. De spot. Het gesol. De mishandeling. Maar vooral het kruis. De gruwelijke pijn die dat veroorzaakt. De mensen die hem allemaal in de steek laten. De misdadigers die Hem nog lasteren. Het lijkt zich vooral op het einde te concentreren.
Maar als we het Evangelie lezen als eenheid, van begin tot einde, dan zien we dat heel het leven van Jezus in teken staat van het einde. Het lijden is Jezus niet zomaar plotseling overkomen. Nee, de schaduw van het kruis valt al over zijn kribbe van Bethlehem. Al bij zijn geboorte horen we Simeon tegen Maria zeggen: ‘er zal een zwaard door je ziel gaan. Dit kind is een teken dat tegengesproken zal worden.’ Vanaf het allereerste begin zie je dat. Jezus heeft er ook zelf steeds op gewezen in zijn onderwijs. Dat Hij als de bruidegom weggenomen zal worden. Dat de Zoon des Mensen zal moeten lijden en zijn leven zal geven tot losprijs voor velen. Heel zijn leven stond in dat teken en de climax daarvan zien we bij het kruis.
Wat is het geheim van Jezus leven? Wat maakt zijn leven zo bijzonder? Nou, in het leven van Jezus komt de hele geschiedenis van God met Israël en mensen samen. Om dat goed te begrijpen, moeten we terug naar het Oude Testament. De geschiedenis van Israël is een op en neer gaande beweging. Er waren momenten dat het goed ging. Op de Sinaï, toen het volk de wet kreeg, zeiden ze allemaal: Ja, wij gaan u dienen. Het koninkrijk floreerde onder de leiding van David en Salomo. Maar er was zo vaak ook de neergaande beweging van afval, van niet doen wat God wil, van het zich toewenden naar andere goden. Hoe beter je de geschiedenis kent, hoe duidelijker je de strekking ziet: het wordt niet wat God bedoelde. God, die Almachtig is en liefdevol, die een verbond sluit met zijn volk, God die weet wie we zijn, maar het komt er niet van. Het wil niet echt vlotten tussen God en zijn volk.
Misschien herken je dat in je eigen leven. Er zijn momenten dat je enthousiast bent. Graag wilt. Voor God wil gaan. Maar je merkt ook zo vaak die andere lijn, van neergang; van dat het er niet echt van komt. Van die toewijding. Dat herstel van die relatie. Van wat God van je vraagt. Van dat breken met die zonde. Zo zit je misschien wel in de kerk vanavond. Je zit er mee. Of misschien heb je je erbij neergelegd, en denk je: zo is mijn leven nu eenmaal. Dingen zullen niet echt veranderen. Daar kun je somber van worden. Die geschiedenis van dat tevergeefse, dat je het probeert, anders wil, maar dat het er niet van komt. Zo was het bij Israël. Het komt er maar steeds niet van. God doet alles voor zijn volk; maar het lijkt wel of het niet landt. Het keert zich van Hem af, het zoekt zijn heil bij andere goden. Dat, dat is het lijden van God! Dat is zijn goddelijke frustratie. Wij denken bij lijden vaak aan lichamelijke pijn, maar hier gaat het over verworpen worden. Ingewisseld worden voor een ander. Dat is nog erger. Deze pijn zit achter leven van Jezus. Dat is het lijden van God. Hij bewijst zijn genade, maar staat zo vaak met lege handen.
Natuurlijk, Jezus was ook bemind. Heel veel mensen zijn hem gevolgd. Sommigen hebben alles in de steek gelaten. Ellendigen die genezen waren. Maar evangelisten wijzen erop: het liep uit op kruis. Zat er vanaf het begin al in. Al in Nazareth willen ze Jezus doden. Waar hij zijn wortels heeft. Dat was het bittere van het lijden van Jezus: velen lieten hem vallen. Zelfs zijn gekozenen, intimi, laten Hem als het erop aankomt los. Dat is de diepte van het lijden van Jezus, en eigenlijk van de hele geschiedenis van ons mensen. Want is er sinds Golgotha eigenlijk veel veranderd? Neem Syrië, of een ander land in het Midden Oosten. Wat daar gaande is, is zo ingewikkeld. Je kunt je verheugen over wankele vrede of een lente die aanbreekt, maar wat hebben alle menselijke pogingen om iets goeds te brengen echt nu opgeleverd? De geschiedenis is meer een repeterende breuk. Elke keer weer gloort er even hoop, staan mensen op, maar dan vallen de dromen weer in duigen. En we beseffen het weer: Er komt geen nieuwe wereld. Niemand gelooft er nog in. Daarom zijn mensen vandaag zo egoïstisch. Want egoïsme is de keerzijde van geen hoop hebben.
Het evangelie vertelt, dat in deze godverlaten wereld Jezus gekomen is. In deze wereld heeft hij geleefd. Heel zijn leven – van het begin tot het einde – stond in het teken van lijden. En hier bij het kruis zien we het in alle hevigheid uitvergroot in de spot en de minachting van de mensen die daar staan. Je hebt anderen verlost, verlos dan jezelf, als je de Messias bent. Als je de Messias bent, verlos dan Uzelf en ons. Hoe vaak had God niet zijn handen naar zijn volk uitgestoken, maar wilde het niet naar Hem horen? Jezus lijdt aan al die vergeefsheid. Dat het er maar niet van komt. De ontreddering die je kunt voelen, als je beseft wie je bent, en wat er anders had gemoeten. Dat is het kruis dat Hij draagt. Jezus komt niet van het kruis af. Want dat kruis zijn wij. Jezus wil niet van ons loskomen, maar de zonde van de vergeefsheid, de onwil, de lauwheid, de traagheid dragen en verzoenen. Is dat geen somber verhaal, zeg je misschien. Nee, dat is het niet. Want het kruis is een teken van hoop! Waarom omdat Jezus het oordeel van God draagt. Dat is het tweede:
4. Jezus draagt aan het kruis het oordeel van God
Door het bloed van Jezus – zegt Paulus – dat is door zijn kruis, worden wij behouden van de toorn van God. De toorn van God, wat is dat? Dat is Zijn nee tegen de wereld zoals die is; dat is Zijn nee tegen ons leven, zoals dat is. Zijn nee tegen dat ongeloof, dat krampachtig vasthouden aan jezelf, die gerichtheid op jezelf. De dubbelheid en halfslachtigheid die er in ons leven kan zijn. Zijn toorn, dat is zijn heilige verontwaardiging daarover, en ook zijn stellige voornemen om er een eind aan te maken en en er mee te stoppen. Toen berouwde het God dat Hij de mens gemaakt had. In het duister van Golgotha openbaart zich het nee van God tegen de mens, en zelfs tegen zijn eigen Zoon, als zoon der mensen. Jezus deelt in het nee van God tegen de mensen en tegen zijn eigen schepping.
Was dat dan nodig? Moest dat op deze manier? Zeg het maar als je kijkt naar de vruchten die we hebben voortgebracht. Als we om ons heen kijken in de wereld, in wat Israël doet, in de kerk en in ons eigen leven? Is het er sinds Golgotha zoveel beter op geworden? Is het niet gewoon een feit, dat wij mensen ons eigenlijk niet zo druk maken over dat oordeel van God. Ook wij christenen die geloven dat er een God is die toornt. Het lukt ons vaak niet. Mij lukt het ook vaak niet. Om me er echt druk over te maken. Want waar zitten wij wel over in? Hoe het gaat aflopen in deze wereld, veel stemmen…. hoe het gaat aflopen met mijn leven, en dat van mijn kinderen, daar zijn we bezorgd over, de dag van morgen, wat ik eet, hoe ik mij kleed, misschien hebben we angst voor wat komt, maar ontzag voor toorn van God… Nee, dat is vaak ver te zoeken. Is dat niet treurig. Het nee van God is een realiteit, waar we rekening mee te houden hebben. Als je er aan voorbij leeft, dan leef je oppervlakkig.
Tegelijk moet ik zeggen, dat we over die toorn van God, zijn nee tegen de zonde, niet kunnen spreken zonder de Here Jezus. Zonder te letten op Jezus die aan het kruis voor ons de zonde draagt, is het oordeel van God een verlammende realiteit. In sommige kerken wordt er zo op gehamerd, dat mensen er in blijven steken, depressief worden, hulpeloos maar schuldig. Omdat de uitweg niet gepredikt wordt. Want zonder Jezus is het ons leven uitzichtloos. Stel je voor: als de Schepper nee zegt tegen schepsel, dan is het over en uit. Tijdens zijn hele leven is Jezus daarmee in de weer geweest. Niet alleen met het nee van mensen. Dat ook. Hij heeft geleden onder de verharding van mensen, geleden aan hun ongeloof, en de verwoestende gevolgen ervan. Dat liet Hij merken. Jezus heeft de afwijzing zo bitter in zijn eigen ziel gevoeld. Maar Hij heeft ook geworsteld met het nee van zijn Vader, met de goddelijke afkeuring van de zonde en het kwaad. En op die vrijdag, als Jezus hangt aan het kruis, klinkt het nee van God. Zo niet langer. God zegt nee. En het donker symboliseert dat. Als God verschijnt dan wordt het licht. Dat zien we bij de geboorte van Jezus. Als God vertrekt, dan wordt het donker. Dat zien we hier. Dat is aangrijpend.
Wat is het evangelie van Goede Vrijdag? Dat is dat Jezus die zo scherp was over de zonde en toorn van God, dat Hij blijft op de plek waar het oordeel van God tot uiting komt. Hij ging niet weg. Hij bleef bij de zondaar tot het bittere einde. Hij bleef de mensen opzoeken. Bij de verlorenen bleef hij. Daar waar Gods nee klonk. Hij eindigde zijn leven tussen moordenaars en misdadigers. De hele wereld zei: daar moet je niet bij horen. Zelfs de vromen. Ze verachten Jezus daarom. Zelfs zijn Vader moest ook nee zeggen. Hoe deed hij dat. Door te zwijgen. De hemel werd zwart. Niets is zo erg als dat. Dat God in zijn toorn zwijgt. Dat het donker wordt en er geen licht meer is. Niets zo erg als dat Hij je loslaat, de wereld prijsgeeft. Maar – zo zegt de Schrift – Jezus heeft stand gehouden. In de godverlatenheid bleef Hij bij de zondaren. Hij kwam niet van het kruis af, omdat Hij niet van ons los wilde komen. Wij zijn Zijn kruis. In het kruis komt de geschiedenis van zonde van hele menselijke geslacht komt samen. En Jezus draagt het!
Ik las over een gebruik bij Indianen. Wat ze doen als er een prairiebrand komt. Indianen leven op de prairie; een uitgestrekte vlakte van gras, struiken en soms ook bomen. Soms als de temperaturen erg hoog zijn, ontstond er een prairiebrand. En door de wind kan zo’n brand zich razendsnel uitbreiden. Wat doen de indianen om zich te beschermen? Dan maken ze een cirkel rond hun tenten, en steken het gras en de struiken in brand. En als dat dan uitgebrand was, hadden ze een veilige plek rond hun tent. Dan zou niet alles meer verbranden, omdat het al verbrand was.
Zo is het met Jezus. Het oordeel is op Hem neergekomen. Het vuur heeft gebrand. En wie in Hem gelooft, is veilig. Die mag bij Hem staan, in die veilige cirkel.
Als we vandaag het lijden van Jezus gedenken, kunnen we dus nooit zeggen, dat de zonde wel meevalt. Nee, het oordeel van God is een realiteit. Die staat ons te wachten als wij onze toevlucht niet tot Jezus zullen nemen. Laten wij vanavond ons vertrouwen stellen op Hem en al ons heil in deze Jezus zoeken en vinden. Doe je dat? Heb je dat al gedaan? Niet, om daar mee te ontkomen aan het oordeel van God. Dat is niet de juiste motivatie. Dan zou de kern van het geloof angst zijn. Nee, maar omdat Jezus mij als zondig mensenkind liefheeft en Hij in mijn plaats het oordeel van God gedragen heeft. Daarom. Hoe meer ik dat besef, hoe meer ik Hem ga lief krijgen.
5. De vrucht van het kruis
Tenslotte, wat is de zegen van het kruis? Wat heeft Jezus voor ons verworven? De catechismus spreekt over genade, gerechtigheid en eeuwig leven. Dat zijn grote woorden. Wat betekent dit concreet, voor ons leven hier en nu? Misschien kan ik het zo zeggen: Christus schenkt ons grond onder de voeten en een wereldwijde hoop.
Grond onder voeten. Ik mag leven van genade. Dankzij Jezus, doet mijn leven er hier toe. Het zal in deze bedeling niet volmaakt worden. Wij blijven zondige en kwetsbare mensen. Dat zal ons leven helaas typeren. Maar het grote geheim is: God heeft vrede met ons gesloten door het kruis. Ik hoef nooit meer bang te zijn voor het oordeel. Het is gedragen. Ik zal in niets anders roemen dan in het kruis van Christus, zegt Paulus. Ik mag leven onder een open hemel. Mijn leven doet er toe. Zo kun je uit uithouden in deze wereld. Een wereld die voorbij gaat.
Wereldwijde hoop. Dankzij het offer van Jezus is er ook een wereldwijde hoop. Zo ver het westen verwijderd is van het oosten, zegt Psalm 103, zo ver gaat Gods liefde. De Here God is een God van de hele wereld. Hij is de Eerste en de Laatste. De Schepper en Voleinder. Zijn liefde kent geen grenzen. Juist omdat je als gelovige weet, van de toorn van God, en dat die gedragen is, juist daarom heb je moed. Moed, om in deze wereld te doen wat onze opdracht is. Te zeggen en te leven, dat er Een was die bleef bij de zondaar. Een die trouw bleef bij mensen in nood. Een die Gods nee heeft gedragen.
Wie Jezus lief heeft gekregen, gaat diezelfde weg. Die blijft bidden voor mensen tussen de puinhopen. Die steekt zijn handen uit naar mensen in nood. Die komt van zijn troon af om het goede te zoeken. Die weet wat het is om de minste te zijn.
Omdat er het kruis van Jezus op deze wereld heeft gestaan is er hoop en diepe vreugde voor wie gelooft in Jezus.
Amen.