Datum: 18 oktober 2015
Download PDF
1. Actualiteit
Afgelopen tijd is er in de media veel discussie geweest over het nieuwe kinderboek van Corine Oranje, dat ze samen met Cees Dekker, hoogleraar nanobiologie in Delft heeft geschreven. Het boek gaat over de slimme jongen Tycho, een echte nerd, die nieuwsgierig is en alles wil weten over het ontstaan van de wereld en het leven op aarde. Hij gaat op onderzoek uit, leest artikelen, stuurt mailtjes aan docenten, discussieert met anderen. Het boek gaat over zijn zoektocht en over de ontdekkingen die hij doet. Op de achtergrond speelt de visie van Cees Dekker een grote rol. Deze wetenschapper houdt vast aan het geloof dat God de Schepper is van deze wereld, maar combineert dit tegelijkertijd met de oerknal en met een vorm van macro-evolutie (van de ene soort naar de andere). Wat zwart-wit gezegd: dat God de Schepper is, dat weten we uit de Bijbel, hoe de schepping tot stand is gekomen, dat leren we van de wetenschap. Dat is ook de ontdekking die Tycho doet in het boek: de oerknal als begin van dit heelal en de evolutie (de ontwikkeling van eencellig leven tot de mens) is een proces dat door God is geleid. Zulke wetenschappers heten theïstische evolutionisten. Ze houden vast aan het Schepper zijn van God en tegelijk ook aan een vorm van evolutie.
Het boek van Corien Oranje leest als een trein. Het is spannend en goed geschreven. Maar de kritiek die zij erop kreeg, was dat zij vooral één visie van wetenschappers presenteert, en dat andere stemmen van bijvoorbeeld creationisten (die uitgaan van het bijbelse scheppingsverhaal en dat met wetenschappelijke argumenten proberen te bewijzen), dat die stemmen niet gehoord zijn.
Nu is het niet zo gemakkelijk om daar vanaf de kansel iets over te zeggen. Je zult maar studeren en met allerlei wetenschappelijke feiten en theorieën geconfronteerd worden. Wat moet je daar allemaal mee? Feiten roepen om een verklaring. Best lastig om daarin je weg te vinden. Een hele worsteling ook. Want ik moet toegeven, dat de eerste hoofdstukken van Genesis helemaal niet zo gemakkelijk te begrijpen zijn. Ja, de hoofdboodschap natuurlijk wel, dat God de Schepper is en alles goed geschapen heeft. Maar als je precies gaat lezen, dan kom je allerlei dingen tegen, die vragen op roepen: het begin van Genesis: God schept eerst de aarde, die woest en leeg is, in het donker gehuld, en begint daarna alles te ordenen; daar zou je uit kunnen afleiden dat de aarde al enige tijd bestond. Is de aarde dan toch ouder dan 6000 jaar? En, God schept op de eerste dag het licht, terwijl op de vierde dag pas de zon, maan en sterren geschapen worden. Hoe kan dat? De mensen en dieren worden op dezelfde dag geschapen, zou er dan toch misschien enige verwantschap zijn? Of een gemeenschappelijk bouwplan? Of wat te denken van Gen. 1 en Gen. 2? In het ene hoofdstuk wordt de mens naar het beeld van God geschapen, in het andere hoofdstuk wordt hij uit het stof van de aarde gemaakt? Is dat hetzelfde? Vult het elkaar aan of sluit het elkaar uit? Of als je even doorleest, in Genesis 4, dan gaat Kaïn – nadat hij Abel gedood heeft – in het land Nod wonen en vind daar een vrouw waarmee hij trouwt en kinderen krijgt. Dat is opvallend, er zijn dus meer mensen door God geschapen, waarover de Bijbel niets vertelt. Of wat moet je denken van al die archeologische vondsten van dinosaurussen en andere dieren. Die komt ik in de Bijbel niet tegen. Wat moet ik daarmee?
Dat zijn vragen, gemeente, die echt niet alleen opkomen vanuit een kritische houding of vanuit ongeloof. Nee, de vragen komen gewoon op uit het lezen van de Bijbel zelf. We weten allemaal dat de Bijbel geen wetenschappelijk handboek is, maar hoe moeten we de Schrift dan wel lezen? Is het te combineren met wetenschappelijke theorieën over ontstaan van de aarde of niet? Moeten we de Bijbel letterlijk of meer figuurlijk lezen? Of doen we daarmee de Bijbel tekort. We zijn zondige mensen, ons verstand is beperkt, we kunnen niet alles bevatten en begrijpen, ons past terughoudendheid, zegt iemand. Maar wat doe je met de vragen? Allemaal overwegingen.
Weet u wat belangrijk is, dat wanneer mensen vragen stellen, we ze niet verketteren, of in een verkeerde hoek zetten, maar dat we de vragen serieus nemen, en met elkaar in gesprek zijn, dat we samen de Bijbel lezen, biddend en zoekend, naar de betekenis, de boodschap en wat we van al deze dingen moeten vinden. Laten we dat met elkaar afspreken en elkaar vasthouden.
2. Vergeten tekst?
Vanmiddag wil ik iets aan de orde stellen, wat in de hele discussie over schepping en evolutie, niet of nauwelijks een rol speelt. Vaak gaat het alleen over Gen. 1 en 2, maar wist u dat de Here Jezus een hele belangrijke rol in de schepping had? Dat de schepping niet zozeer het werk is van God de Vader, maar van God de Zoon? Dat wordt in een aantal teksten namelijk zo gesteld. Dat de wereld door Jezus gemaakt is!
Een paar voorbeelden. Het begin van het Johannes-evangelie: ‘In het begin was het Woord en het Woord was bij God en het Woord was God. Dit was in het begin bij God. Alle dingen zijn door het Woord (Jezus!) gemaakt, en zonder dit Woord is geen ding gemaakt dat gemaakt is…10 Hij was in de wereld en de wereld is door Hem ontstaan.’ (1:1-3, 10). In 1 Korinthe 8 lezen we: ‘er is maar één Heere: Jezus Christus, door Wie alle dingen zijn’ (vs. 6). En in Heb. 1:1-2: ‘Nadat God, vele malen en op vele wijzen tot de vaderen gesproken had door de profeten, heeft Hij in deze laatste dagen tot ons gesproken door de Zoon; Die Hij Erfgenaam gemaakt heeft van alles, door Wie Hij ook de wereld gemaakt heeft’. En ook in de schriftlezing uit Kolossenzen 1: ‘Jezus is het Beeld van de onzichtbare God, de Eerstgeborene van heel de schepping, 16 Want door Hem zijn alle dingen geschapen, die in de hemelen en die op de aarde zijn, die zichtbaar en onzichtbaar zijn, hetzij tronen, hetzij heerschappijen, hetzij overheden, hetzij machten; alle dingen zijn door Hem en tot Hem geschapen’.
Al deze teksten benadrukken ieder voor zich de bijzondere relatie die Christus als de Zoon van God heeft met de schepping. Alle dingen zijn door Hem geschapen. En niet alleen deze teksten, maar ook in de belijdenis van de kerk is deze gedachte terug te vinden. Zo lezen we in het credo van Nicea over de Here Jezus: ‘één van wezen met de Vader, door wie alles geworden is’. En in de NGB, artikel 12: Wij geloven dat de Vader door zijn Woord, dat is door Zijn Zoon, de hemel, de aarde en alle schepselen uit het niet heeft geschapen. Schrift en belijdenis stemmen met elkaar in: Deze wereld, de mensen en de dieren, zijn door God de Zoon gemaakt. God heeft deze wereld door Jezus tot aanzijn geroepen!
Een opmerkelijk getuigenis. Niet alleen de Vader, maar het was dus vooral de Zoon, die vanaf het allereerste begin bij de schepping betrokken was. Wij verbinden de Schepping meestal met God de Vader. Zoals de Catechismus doet. God de Vader en onze Schepping. God de Zoon en onze verlossing. God de Heilige Geest en onze vernieuwing. Maar dat de Zoon van God ook betrokken is geweest bij de Schepping, ja dat alles wat leeft, door Hem geschapen is, daar denken we meestal niet aan. Toch is dat nu juist wel wat we op verschillende plaatsen in de Bijbel tegen komen. Deze teksten moeten we zeker moeten meenemen, als we het hebben over de schepping. Het zijn van die ankerpunten die richting geven. ‘Door Hem zijn alle dingen geschapen, zegt Paulus in Kol. 1:16 (zie ook Efeze 3:9).
3. Jezus als de scheppingsmiddelaar
In de dogmatiek heet dat scheppingsmiddelaarschap van Christus. We kennen de Here Jezus als onze Middelaar. Aan het kruis deed Hij verzoening van onze zonden. Hij heeft geleden omwille van ons behoud. Zo heeft Hij de kloof die er was tussen God en ons overbrugd. Jezus gaf voor ons Zijn leven, zodat wij weer in contact konden komen met God de Vader. Dat deed Hij als Middelaar, in onze plaats. Maar deze Jezus is ook de scheppingsmiddelaar. Zijn werk beperkte zich niet alleen tot onze verlossing. Het strekt zich nog veel verder uit. Hij is ook de eerste en de laatste. Hij staat niet alleen aan het einde, maar ook aan het begin. Zijn werk strekt zich ook uit tot de schepping.
God heeft alle dingen die er hier op aarde zijn, ja zelfs de hele aarde, geschapen door Jezus Christus. Alle dingen zijn door Hem en tot Hem geschapen. Iets wat nauwelijks te bevatten is. Jezus als de eeuwige Zoon van God, was betrokken bij de Schepping van de wereld en van de mensen. Deze Jezus, die wij uit het Evangelie kennen, als de Lijdende Knecht des Heeren, als de man van Smarten, als degene die door God gezonden is om ons te redden en zalig te maken. Hij is ook degene die vanaf het begin, bij de Schepping van de wereld, aanwezig was. De schepping van de wereld en van de mensen, draagt het keurmerk, het stempel van de Zoon.
Jongens en meisjes, een keurmerk is een soort zegel wat op een product staat, en dan weet je als je dit koopt, dat het een goed product is. Bijvoorbeeld als je stekker hebt, waarop Kema staat, dan weet je dat hij getest is, en van goede kwaliteit. Of als je van fietsen houdt, en je wilt een mooie tocht maken, dan kun je kijken voor een route van de ANWB. Over die route is nagedacht. De route is goed uitgezet. Het keurmerk van een slager, geeft aan dat hij goed vlees heeft. Een keurmerk of een stempel geeft aan dat iets goed is. Goede kwaliteit heeft.
Zoiets kunnen we dus zeggen over de Here Jezus. Hij is het keurmerk van de Schepping. God heeft bij het maken van de Schepping overleg gepleegd met de Zoon. Hoe zullen we het doen? Hoe zal de aarde eruit zien? Hoe zullen de mensen eruit gaan zien? Toen heeft de Vader naar de Zoon gekeken, en gezegd: zoals jij bent, zo moeten wij mensen maken. En zo zijn wij mensen geschapen naar Gods beeld en naar Zijn gelijkenis. Dat wil zeggen: dat beeld, dat was de Zoon. God schiep de mens naar het beeld van Zijn eigen Zoon. De Zoon die wij later als de Here Jezus hebben leren kennen. Vanaf het begin van de Schepping was Hij al in beeld.
4. Lied van Kolossenzen
Zo beschrijft Paulus het in Kol. 1. Alle dingen op aarde zijn door tussenkomst van Jezus geschapen. Alles hier op aarde dankt zijn bestaan aan Hem. De Geliefde Zoon, die aan de boezem van de Vader was, heeft samen met de Vader de wereld gemaakt. Iets wat voor ons mensen nauwelijks te vatten is.
Je proeft ook die verwondering als Paulus in Kolossenzen 1 het over Jezus heeft. Hij is het beeld van God. God heeft in Hem een Selfie gemaakt. De eerstgeborene van de schepping: dat wil zeggen de meest belangrijke van alles. Voor alle dingen geschapen werden, was Hij er al. Heel de volheid van God woont in Hem. Naast zijn betrokkenheid bij de Schepping, is Hij het hoofd van de Kerk (1:18) en is Hij degene die aan het kruis God en mens met elkaar verzoent. Heel dit lied van Paulus heeft maar een boodschap: het hart van het christelijke geloof is Jezus Christus en Hij is de allerhoogste Heer!
Waarom is dat zo belangrijk dat Jezus die we als onze Redder kennen, ook Degene is door wie wij mensen (en hele schepping) zijn gemaakt? Ik noem drie dingen.
5a. Schepping-verlossing
In de eerste plaats dit: de Schepping en verlossing zijn nauw met elkaar verbonden! Jezus verbindt de oude en de nieuwe wereld. De redding of verlossing van deze wereld betekent niet, dat God de oude wereld, de schepping waarin wij leven en waarvan wij allemaal onderdeel zijn, gaat vernietigen, omdat zij door de zondeval waardeloos is geworden. Nee, juist omdat wij als schepselen naar het beeld van de Zoon en door de Zoon zijn geschapen, zijn wij kostbaar in zijn ogen en gooit Hij ons niet weg, maar door Zijn genade gaat Hij ons vernieuwen. Als de maker van het product weet Hij precies waar de fouten (zonden) zitten, en die gaat Hij in de herschepping herstellen. Dat is wat we elke zondag aan het begin van de dienst belijden: God laat niet los wat Zijn hand begon! De hand waarmee Hij ons gemaakt heeft, is ook de hand waarmee Hij ons herstelt.
5b. Jezus is geen vreemde
Dat de mens door Jezus ie geschapen, is voor zending en evangelisatie van groot belang. Wanneer wij van Jezus getuigen en mensen oproepen Hem te aanvaarden, roepen wij ze niet tot een vreemde! We dringen hen geen vreemde gestalte op, maar we roepen ze op, we getuigen van Hem door wie ze gemaakt zijn. Hij die ze gemaakt heeft, is tegelijk degene door wie ze tot hun bestemming kunne komen.
5c. Elk mens is door God gewild
Het feit dat ik door Jezus naar Zijn beeld ben geschapen, betekent in de derde plaats ook, dat mijn leven bijzonder is en kostbaar in de ogen van God. Ik ben door Hem gewild. Vanaf het allereerste begin had God mij (en jou, u, ons) al op het oog. Want wat was zijn doel met de schepping? Paulus zegt in Rom. 8:29, dat God vanaf het allereerste begin ons geschapen heeft om aan het beeld van Zijn Zoon gelijkvormig te zijn, opdat Hij (Jezus) de Eerstgeborene zou zijn onder vele broeders. God had vanaf het eerste begin een grote familie op het oog, van mannen en vrouwen, die op Jezus zouden lijken. Geschapen naar zijn beeld en door de Geest naar zijn beeld vernieuwd. Beelddragers van de Zoon.
Ons bestaan hier op aarde is door God de Zoon bewust gewild. Hij heeft ons naar Zijn eigen beeld geschapen, om aan het verlangen van de Vader te voldoen, een grote familie van mensen als Jezus te vormen. Wij zijn hier niet toevallig. Maar als mensen dragen we het beeld van God. Het stempel van Jezus. U begrijpt, als je dit beseft, als je tot je laat doordringen wat deze teksten willen benadrukken, dat het niet eenvoudig is, om dit te verbinden met het evolutieproces. Want hoe kunnen we dit verbinden met toeval of met een natuurlijk evolutieproces dat in miljoenen jaren gestalte kreeg. Een proces waarin zieke, zwakke en niet aangepaste organismen worden geëlimineerd. Een soort survival of the fittest. Alleen de sterke blijft over.
Er zijn wel theologen die het geprobeerd hebben. Hun gedachte gaat ongeveer zo. Ik citeer een bekende theoloog: ‘De mens komt op uit het dierenrijk. Op een gegeven moment krijgt hij de keuze om te beantwoorden aan Gods roeping; hij krijgt een moreel besef – het draait in Genesis 3 om deze ‘kennis van goed en kwaad’. Maar dan maakt de mens de radicale keuze om tegen God te kiezen en het verkeerde spoor in te slaan. Het is dan weliswaar geen val vanuit een situatie van volmaakte heiligheid en rechtvaardigheid, maar het blijft wel een bewust nee-zeggen tegen God en Zijn bedoelingen. De mens koos om te blijven bij de agressie die hij heeft geërfd van dierlijke voorouders – terwijl het voor het eerst ook anders had gekund.’ De mens komt op uit de dierenwereld, en er is een moment dat hij aan Gods roeping kan beantwoorden. Maar ja, dat roept ook zoveel vragen op. Hoe zit dat dan met het beeld van God, waar al deze teksten zo over spreken, op welke moment is daar dan sprake van. Zit dat in de link van dier naar mens? Maar die link is nog niet gevonden. De Bijbel vertelt niet dat de dieren naar het beeld van de Zoon zijn geschapen. Dat geldt alleen voor de mens. En bovendien, vaak houdt men nog wel vast aan de historische zondeval, maar gaat men niet langer uit van een oorspronkelijk mensenpaar. Of Adam en Eva echt hebben geleefd, laat men meestal in het midden. Maar als Adam sneuvelt, hoe zit het dan met de tweede Adam? Deze lijn roept nog weer zoveel andere vragen op. Zeker als je in deze lijn verder denkt.
Er stond in de krant een interview met een evolutie-bioloog. Hem werd de vraag voorgesteld, hoe het nu – vanuit zijn optiek – zit met zieken en mensen die gehandicapt zijn. Toen zei hij: puur rationeel gezien zijn we als samenleving beter af, als deze mensen er niet zijn. Ze kosten alleen maar geld. Is dat niet uiteindelijk de consequentie, van de survival of the fittest? Gebeurt dat niet als we onszelf niet langer zien als geschapen door de Zoon naar het beeld van de Zoon
6. Diepe waarheid
Weet u wat ik zo mooi aan al die teksten vindt, die Jezus door wie wij geschapen zijn, dat de God die mij gemaakt heeft, ook mijn Redder is. Ik hoop en bidt dat u en jij dat ook gelooft. Dat geeft je leven zoveel perspectief en zin. Niet dat je op al je vragen antwoord hebt. Nee, zeker niet. Wij mensen kennen ten dele. Maar die wetenschap dat ik niet het product van een wonderlijk speling van de natuur ben, van een survival of the fittest, geeft zoveel hoop. Achter mijn leven zit een geweldig plan van God. Ik ben geschapen naar Gods beeld om Hem in deze wereld te vertegenwoordigen. Beelddrager mag ik zijn van van Hem, die naar de wereld kwam, toen ze gevallen was, om die weer te redden. Hij kwam tot het zijne, om het verlorene te zoeken en te redden. Jezus is gekomen om het zwakke en kwetsbare juist te redden. Hij elimineert de zieken en zwakken niet. Hij spreekt ze juist zalig! Jezus heeft oog voor wat gering is, en in de wereld niet in tel is. Voor hen gaf Hij zijn leven.
Gemeente, ik heb niet op alle vragen een antwoord, als het gaat om het heelal en de schepping, maar hieraan wil ik toch wel vasthouden, dat u, jij en ik, geschapen zijn naar het beeld van de Zoon. Kostbaar en bijzonder in de ogen van God. Oneindig uniek. Een wonderlijk raadsel. Laten wij onze goede God daar hartelijk voor prijzen.
Amen.