Datum: 29 december 2024
Download PDF
/
1. Onverwachte zoekers!
Elke keer weer word je er weer door verrast, als je de geschiedenis van de wijzen uit het oosten leest. Deze mensen honderden kilometers reizen of zo niet nog mee om de koning van de Joden te zien. En als ze Hem eindelijk hebben gevonden, dan verheugen ze zich enorm, ze aanbidden Hem en geven Hem geschenken.
Goddelijke leiding trekt deze zoekende mensen uit de duisternis.
Hoewel de geschiedenis erg bekend is, is het toch ook heel wonderlijk, dat mensen van heinde en ver, uiteindelijk bij Jezus uitkomen!
God heeft heel veel manieren om mensen te bereiken. Soms heel spectaculair, door een diepe crisis heen. Zoals een van mijn studenten in Colombia, die na meer dan 12 jaar drugsverslaafd geweest te zijn, een vrouw ontmoette die kleding op straat verkocht. Het was haar liefdevolle aandacht die hem raakte. Ze zag mij als mens. Ze leerden elkaar kennen. Op een dag nam ze hem mee naar de kerk. Ze moest hem erheen slepen. En daar gebeurde het, dat hij overweldigd werd door een diepe vrede en liefde. Hij voelde zich gekend, gezien door de mensen, maar vooral door God. Die dag was het keerpunt in zijn leven. Hij heeft de drugs laten liggen, een proces van herstel volgde, en nu studeert hij op het seminarie. Hij wil de mensen uit zijn wijk, de wijk waar vroeger de drugsbaron Pablo Escobar de scepter zwaaide, in aanraking brengen met de liefde van Jezus. Zo radicaal kan het gaan.
Maar soms ook heel gewoon. Mijn vrouw vertelde dat ze twee weken geleden in de kerk zat naast twee vrouwen die ze niet kenden. Ze raakte aan de praat – dat is het voordeel als je op tijd bent in de kerk – en een van hen vertelde dat ze meedeed aan een alphacursus, en nu wel graag een kerk wilde bezoeken. Ze had die morgen haar niet gelovige, maar wel geïnteresseerd vriendin meegenomen naar de kerk. Daar wordt je blij van als je dat hoort.
Of die keer dat ik bij iemand in de Irishof in Gouda langs moest gaan. Ze was blind. En door een van de medewerkers daar gewezen op de diensten van de Sint Jan op youtube. Door het luisteren van de preken was ze tot geloof gekomen. Nu wilde ze dominee wel eens ontmoeten.
Zomaar een paar voorbeelden. Misschien kun je zelf ook wel enkele voorbeelden noemen. Of heb je zelf zoiets meegemaakt. Dat je een zoeker was die Jezus vond.
Het gebeurt dus nog steeds dat God mensen trekt en op het spoor zet van Jezus. Elke geschiedenis is weer verschillend. De aanleiding. De omstandigheden. Maar daar achter zit een sterk verlangen van God. Hij maakt mensen onrustig. Hij roept mensen. Maar zijn er dan gelovigen, is er dan een gemeente, die ze ontvangt, verder helpt.
Laten we met deze vragen eens naar deze geschiedenis kijken.
2. Een verassende geschiedenis
Het is in de eerste plaats een heel verrassende geschiedenis. Het gaat over mensen die alles opzij zetten, het wagen met wat oude teksten over een ster die in Jacob opgaat en vervolgens op reis gaan. En dan te bedenken, dat het mensen zijn van wie je het niet zou verwachten. Het zijn ouderwetse magiërs. Astrologen. Sterrenkundigen. Mensen die de sterrenhemel bestuderen en trachten te ontcijferen. Want – in die tijd en nog wel – geloofde men dat de sterren alles te maken hadden met het leven hier op aarde. De wereld was één geheel. Alles was met elkaar verbonden. Wanneer er iets belangrijks gebeurde op aarde, dan was dit in de sterren terug te zien. En omgekeerd gold het ook: een opmerkelijke gebeurtenis in de sterren betekende dat er ook op aarde iets bijzonders zou gebeuren. Vandaag zie je zoiets terug bij de horoscoop en astrologische rubrieken in de Libelle of Margriet. In de sterren staat alles over ons leven geschreven. In feite een vorm van modern determinisme. Alles ligt in de sterren vast.
Vanwege deze nauwe samenhang tussen de sterrenhemel en de aarde waren magiërs vaak adviseurs van koningen en andere leiders. De motieven voor het politieke handelen, de staatsgeheimen van de toekomst konden van de hemel afgelezen worden. En dat juist deze mensen op het spoor komen van een ster die hen naar Israël brengt, naar Jeruzalem, de oude koningsstad, dat is toch wel erg bijzonder. Zoiets verwacht je niet.
Net zo min als je zou verwachten dat bezoekers van de spirituele of paranormale beurs ineens het licht zien, en linea directa naar de Petruskerk (of een andere kerk) gaan, op zondag (of door de week), iemand aanspreken (ouderling, gebedsteam of zomaar iemand): ik wil Jezus ontmoeten, wat moet ik daarvoor doen? En dat je zo mensen mag helpen Jezus te vinden. Zoiets verwacht je niet. Maar het kan natuurlijk wel. Misschien ben je daarom hier vanmorgen in de kerk. Mooi. Schroom niet om je verlangen of je zoektocht met iemand te delen!
De wijzen uit het oosten zijn onverwachte zoekers, maar wat is het gaaf dat zij Jezus vinden! De ontmoeting met Jezus geeft hen diepe vreugde lezen we in vers 10. Dat is het. Dat gun je iedereen.
Wat ook opvallend is, is dat het juist de evangelist Mattheus is die deze geschiedenis verhaalt. Mattheus is toch een van de meest joods georiënteerde evangelieschrijvers. Hij heeft als geen ander oog voor het Joodse volk en het Oude testament. Opvallend dat hij dit vertelt. Niet gelovige mensen die als eerste Jezus vinden en Hem als koning eren.
3. De wijzen en de ster
Wie zijn deze mensen? Dat weten we niet precies. In het volksgeloof zijn deze wijzen koningen geworden. In de katholieke traditie wordt in januari het feest van Driekoningen gevierd. Mattheus noemt hun aantal niet, maar op grond van de drie geschenken: goud, wierook en mirre, heeft men wel aan drie wijzen gedacht. De tekst noemt hun aantal niet. Drie koningen om tot uitdrukking te brengen dat alle volkeren Jezus goddelijke hulde brengen. En ze zijn bekend geworden onder de naam Caspar, Melchior en Balthasar. Ze zouden resp. 20, 40 en 60 jaar oud zijn geweest; getallen die de levenstijdperken van de volwassene symboliseren. Zo werd duidelijk dat in deze drie werkelijk heel de mensheid Jezus goddelijke hulde bracht. Vandaar ook dat één van de drie, Caspar, een zwarte huidskleur kreeg in de verhalen. Boeiend, maar het is folklore; Mattheus vertelt iets dergelijks niet.
Ze zijn afkomstig uit het Oosten, vermoedelijk uit Babylon (huidige Irak) of Perzië (Iran). In het Grieks heten ze magiërs. Dat zijn mensen die bezig zijn met uitleggen van dromen, astrologen die aan de hand van de sterren gebeurtenissen voorspellen; een soort waarzeggers dus. Hoe wisten ze dat de ster die ze zagen te maken had met de Messias, de geboren koning van de Joden? Vermoedelijk had dat te maken met de Joden, die na de ballingschap achter gebleven waren in Babel. Zij kenden de Schriften en ook wat het OT dus over de komst van de Messias voorspelde. Zij hebben die verhalen gelezen en zo zijn die ook daar bekend geworden.
Bijvoorbeeld die tekst uit Numeri 24:17 uit de mond van Bileam: over de ster die opkomt uit Jacob. Als Israël onder leiding van Mozes Kanaän wil binnen trekken, probeert Balak, de koning van Moab hun tegen te houden. Hij roept de hulp in van Bileam, een profeet uit Babel. Hij moet het volk vervloeken, maar als Bileam zijn mond opent, geeft hij een profetie: ‘Ik zal hem zien, maar nu niet; ik aanschouw Hem, maar niet van nabij. Er zal een ster voortkomen uit Jakob, en er zal een scepter uit Israël opkomen.’ Algemeen werd dit gezien als een messiaanse profetie uit de mond van heidenen. In Joodse kringen zag men hierin het bewijs dat de heidenen ook afwisten van de Messias die zou komen. De ster uit Jacob zal een scepter hebben. Hij zal dus koning zijn.
Ze zijn door de verhalen en door hun kennis van het universum op het spoor gezet van een bijzondere ster.
Over de ster is veel gespeculeerd en geschreven. Er zijn geleerden die menen dat de ster een conjunctie geweest moet zijn van Jupiter, Saturnus en Mars in het jaar 6 voor Christus. En dat de ster die ze later zien en die hen voorgaat naar Bethlehem met de komeet Halley te maken had. (wetenschapper Piet van der Kruit van Universiteit van Groningen heeft in 2011 een poging gedaan om ster van Bethlehem te identificeren).
Een andere mogelijkheid is dat God aan deze mensen een speciaal teken heeft gegeven; net zoals Hij bij het volk Israël deed met de wolk- en vuurkolom. En dat Hij deze buitenstaanders heeft geleid om als eerste bij Jezus uit te komen.
Maar los van het hoe, deze zoekers komen door goddelijk licht geleid in Jeruzalem aan. De koningsstad. De wijzen zijn de eerstelingen van de grote oogst. De schare die niemand tellen kan. Jezus is de koning der Joden, maar zijn koningschap strekt zich uit over heel de wereld. In Mattheus 8:11 zal Jezus zelf later zeggen: ‘Doch Ik zeg u, dat velen zullen komen van oosten en westen en zullen met Abraham, en Izak, en Jakob, aanzitten in het Koninkrijk der hemelen’. Hier zie je daar al iets van.
4. Van Jeruzalem naar Bethlehem
De wijzen komen in de stad waar ze denken te moeten zijn: in de hoofdstad. Maar ze moeten niet in Jeruzalem zijn maar in Bethlehem. Jeruzalem dat is waar koning Herodes regeert. Herodes de grote. Inmiddels koning over alle vier de districten: Judea (Z), Samaria (M), Galilea (N) en Idumea (ZO). Zijn familie-geschiedenis is gevuld met leugen, moord en overspel. Herodes kennen we als de architect. Hij had overal in het land mooie gebouwen en tempels gemaakt. Hij had ook veel geld in de renovatie van de tempel gestoken, om goede sier te maken bij de Joden. Zelf was hij geen echte Jood. Hij was afkomstig van Ezau en later van Edom. Hij beschouwde zich als Jood, maar leefde niet naar de Joodse wetten. Deze Herodes is zo bang om de troon te verliezen, dat hij iedereen die hij verdacht uit de weg ruimde. Dat is ook waarom heel de stad in rep en roer is als de wijzen komen en men hoort over een geboren koning van de Joden. Ze zijn bang voor de repressailles van Herodes. Herodes is de man die de geschiedenis ingaat vanwege de kindermoord in Bethlehem. Daar moeten ze dus niet zijn. Jezus wordt niet geboren in het centrum van de macht, hoog in een paleis, maar beneden, onder gewone mensen.
Herodes is in verwarring? Hij laat de overpriesters, die verantwoordelijk zijn voor de tempeldienst, en de schriftgeleerden, kenners van de Tora, komen en vraagt tekst en uitleg. Ze doen de oude boeken open en vertellen hem van de messiaanse profetie uit Micha. Niet in Jeruzalem maar uit Bethlehem zal de Leidsman van het volk Israël komen.
Bethlehem, die stad had voor de Joden en bijzondere klank. Daar had Abraham zijn vrouw Rachel begraven. Haar graf ligt er tot op de dag van vandaag. Daar had Ruth Boaz ontmoet met wie ze later trouwde. Daar was koning David uit afkomstig. Oude woorden spraken over dus deze stad, als een plek waar God een nieuw begin zou maken.
En zo worden de wijzen op het spoor gezet van Bethlehem. Daar moeten ze zijn. Daar vinden ze uiteindelijk Jezus. Ze knielen neer en bewijzen Hem als een koning hulde. Hun missie is geslaagd. Ze hebben Hem gevonden die ze zochten. Zoekers vinden Jezus!
Door een droom wijst God hen de weg naar huis. Ze geven gehoor en en keren terug naar hun land. Hun leven heeft een beslissende wending gekregen en zal nooit meer hetzelfde zijn.
Gemeente, wat nemen wij mee van deze geschiedenis? Mag ik vier dingen noemen.
5. Wijze lessen.
a. God zet mensen in beweging!
De wijzen vinden de Heere Jezus, omdat God hun hart onrustig heeft gemaakt en vanuit die onrust zijn ze gaan zoeken. Zo gaat het nog steeds. De Heere voegde dagelijks toe aan de gemeente die behouden werd, lezen we in het boek Handelingen. Dat is belangrijk om vast te houden. Zeker als we bezig zijn met hoe we mensen met het evangelie kunnen bereiken. Dan kunnen ongemerkt we in de kramp schieten. Denken dat het van onze inspanning afhangt. Als we dit niet doen of dat niet organiseren, dan komt er vast niemand tot geloof. Missionair gemeente-zijn doen we in het vertrouwen dat God bezig is en mensen op onze weg plaatst. God zelf stuurt mensen op weg naar Jezus.
En daarbij komt nog dit: God kan zich op heel veel verschillende manieren aan mensen bekend maken. Tot Zacharias kwam Hij in de tempel, bij de herders verscheen Hij in het veld. Tot de magiërs sprak Hij via de sterren. God weet ons te vinden waar we zijn. Hij openbaart zich in de taal die ons het meest vertrouwd is. Hij weet altijd wegen te vinden om het hart van mensen te raken. Dat is heel bemoedigend. De ervaring van leegte en gemis, het ontvangen van dromen en visioenen, bijzondere ontmoetingen, de Here kan het allemaal gebruiken om mensen in beweging te brengen.
Ik luisterde deze week een aflevering van de podcast Bij Jorieke. Dat was een terugblik over het jaar 2024. En iemand die bij de EO werkte vertelde, dat veel influencers op sociale media, die hun eigen kanaal hebben, via Insta of Tiktok op het spoor van het geloof gezet worden. De algoritmes sturen hen die kant op. Hij gesprekken gehad met sommigen van hen. Er moet meer zijn tussen hemel en aarde. Ze zijn niet gehinderd door enige voorkennis. Ze stellen vragen. Verrassend. Dat vertelde ook Matthijn Buwalda, die mee heeft gedaan aan het programma van de Avro de Beste zangers. Hij was verrast was door de vele openingen die er tijdens de opnames en Het is dan wel daarna kwamen om het over Jezus te hebben.
b. Getuigen zijn onmisbaar!
Dat is het tweede. Maar dan is het wel dat er mensen zijn die rekenschap geven van de hoop die in hen is. Mensen die ze vertellen hoe ze Jezus kunnen vinden. De zoekende magiërs kwamen een heel eind. Ze komen in Jeruzalem door het licht van een ster. Maar ze hebben het Licht van de Schrift nodig om in Bethlehem te komen. Ze hebben mensen nodig die hen verder de weg wijzen. Ook dat is belangrijk.
Vanuit de natuur kunnen mensen wel een godsbesef hebben, maar dat brengt hen nog niet bij Christus. Een algemeen besef van God moet verder in gevuld worden. God is niet te vinden bij de machthebbers en de aanzienlijken, maar beneden onder de mensen. Zijn wieg was een kribbe, zijn troon een kruis. De wijzen hebben het Woord en goede uitleg nodig om dat te leren.
Jezus komt niet uit de lucht vallen, maar God is een weg gegaan van de schepping met het volk Israël. De Schrift vertelt over de breuk met God. Het niet tot bestemming komen van ons mensen. De kribbe leidt tot het kruis. Er is sprake van zonde en falen. Jezus komst is een antwoord van God hierop. Het lijden van Jezus brengt verzoening en nieuw leven. Het gaat om het hele verhaal van Gods handelen met mens en wereld. Natuurlijk kan dit niet in een keer verteld worden. Maar het kan niet gemist worden. Getuigen zijn belangrijk. Mensen die uit het geloof leven en vertellen wie Jezus voor ze is. Zo komen we bij een volgende les.
c. Zelf leven uit geloof is ook onmisbaar!
De hogepriesters en Schriftgeleerden kennen de Bijbel. Zij weten het antwoord op de vraag van Herodes. Onbewogen lepelen ze hun catechisatieantwoord op. De Messias wordt geboren in Bethlehem. Ze weten de weg, maar gaan die weg zelf niet. De magiërs met hun beetje kennis gaan op weg en vinden de Koning. Maar de Schriftgeleerden komen niet in beweging. Je kunt orthodox zijn in de leer, veel weten uit de Bijbel, en toch blind zijn voor wie Jezus is. Door trots. Lauwheid. Twijfel. Ambitie. Drukte. Etc. Maar als je Jezus mist, mis je alles. God vraagt ons straks rekenschap van wat we met onze kennis van het Woord hebben gedaan. Of we niet alleen anderen de weg hebben gewezen naar Jezus, maar die weg ook zelf zijn gegaan! Laten we niet alleen hoorders van het Woord zijn, maar ook daders.
Ik bid dat God ons een onverzadigbare honger geeft naar Jezus!
Ik las over een iemand die in de gevangenis zat in Noord-Korea. Hij was niet gelovig. De cel was van binnen beplakt met kranten papier. Maar er zaten ook een paar blaadjes van de Bijbel tussen. Die man heeft op zijn kop gestaan om die te lezen. Zo hongerig als hij was. Hij zat in het donker, maar al lezend zag het Licht van de wereld. Later is hij een van de stichters geworden van de Koreaanse kerk.
d. De wijzen laten zien wat geloven is!
Ze gaan op pad met slechts één Bijbeltekst op zak. Maar ze hebben er genoeg aan. Wat de Heere niet kan bereiken met één woord uit de Schrift. Het is zo krachtig. Het keert nooit leeg terug. En zo komen de wijzen in Bethlehem. Ze vinden Jezus. Ze vallen voor Hem neer. Ze aanbidden Hem. Ze geven Hem hun schatten: Goud (het symbool voor het koningschap). Wierook (goddelijke aanbidding). Mirre (symbool voor het lijden).
Wat daar rond Jezus gebeurt is een mysterie. Zo is het nog steeds. Wat er gebeurt als iemand Jezus ontmoet, is ook niet goed onder woorden te brengen.
Dat is toch ook wat geloven ten diepste is: Binnengaan. Buigen, en Jezus als je Meerdere erkennen. Heer, ik geef u mijn hart. U bent het waard om de Eerste te zijn in mijn leven. U die naar deze wereld wilde komen. U die uw leven voor mij wilde geven. Ik geef me gewonnen. Ik aanbid u.
Jezus is onze aanbidding waard. Aanbidding, dat is ook je leven aan Hem geven, beschikbaar zijn voor Hem, elke dag. Morgen als het maandag is. Hier of daar waar God je roept.
Zo zul je vreugde vinden. Diepe vreugde.
6. Slot
Weet u wat het geheim van geloven is? Zoekers vinden Jezus. En wie Hem gevonden heeft, gaat weer op zoek om anderen bij Jezus te brengen. Wie zoekt die vindt. En wie niet zoekt, die vindt het niet… Nee, dat is niet het evangelie. Wie niet zoekt, kan nog steeds door Jezus gevonden worden. We leven in genade-tijd. Gods hart gaat naar elke mensenkind uit. Ook naar jou, u en mij. Wat een wonder is dat!
Geloof het evangelie en laat je door Gods Geest meenemen op de weg achter Jezus aan. Amen.