Datum: 1 november 2020
Download PDF
/
[Deze themadienst over seksueel misbruik is onderdeel van een breder streven van de kerkraden van de Sint Jansgemeente te Gouda om te komen tot een veilige kerk]
1. Pijnlijk actueel
Toen ik vorige week bezig was met de preek, bereikte mij het nieuws (23 oktober) dat een Nederlander in de buurt van het Duitse Goch gearresteerd was. Hij wordt verdacht van ernstig misbruik bij 10 kinderen en verkrachting van 2 vrouwen. Het betreft vermoedelijk een soort sekte. Zo maar een kort berichtje, maar wat een drama.
Van tijd tot tijd bereiken ons dergelijke berichten via de media. Een gezin waar vermoeden is van seksueel misbruik. Een kinderpornonetwerk dat wordt opgerold. Computer van een vooraanstaand iemand vol met plaatjes van minderjarige kinderen. Een predikant of kerkelijk werker die vreemd gaat en een kerk die misbruik laat gebeuren.
Wie van ons voelt niet heel diep een heilige verontwaardiging. Dit mag toch niet gebeuren! Dat zoiets kostbaars alsseksualiteit, een prachtig geschenk van de Heere God, zo misbruikt wordt! Dit kan toch niet! En zeker niet in de kerk. In de kerk zijn we toch zuinig op het goede dat God ons heeft gegeven. We bewaken toch de grenzen? Hier gelden de geboden van God? Wie haalt zoiets in zijn of haar hoofd?
In Nederland worden jaarlijks 62.000 kinderen voor de eerste keer slachtoffer van seksueel geweld. 41 procent van de meisjes krijgt ermee te maken en 23 procent van de jongens. In de leeftijd van 25 jaar en ouder heeft 13% van de mannen en maar liefst 42% van de vrouwen met grensoverschrijdend gedrag te maken gehad. Dat zijn schokkende cijfers.
De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dit aan christenen en aan de christelijke gemeente niet voorbij gaat.
Daarom staan we er vanmorgen bij stil. Omwille van het evangelie mogen we hier niet over zwijgen. Want seksueel misbruik heeft grote impact op de levens van wie het overkomt. Een levenslange schade soms zelfs. Het zal je maar gebeuren!
2. De Bijbel is actueel
Vanmorgen staan we stil bij de geschiedenis van Tamar en Amnon uit 2 Samuel 13. Een zwarte bladzijde uit het gezin van koning David. Het zal u wel opgevallen zijn: de Bijbel is eerlijk boek. Ook deze aangrijpende geschiedenis staat in de Bijbel. Waarom? Opdat we ervan leren! Opdat we met Gods ogen kijken naar de zonde van misbruik en wat daar de gevolgen van zijn.
Het begint allemaal met Amnon. Hij krijgt zijn zus Tamar lief, lezen we in vers 1. Maar dit is geen liefde zoals God het heeft bedoeld. Het blijkt dat hij eropuit is om met zijn zus Tamar naar bed te gaan. Dat verlangen beheerst hem helemaal. Obsessief zelfs. God had een dergelijke relatie tussen broer en zus verboden. En daarbij: seks met geweld past helemaal al niet in de bedoelingen van de Here God.
Jonadab, een vriend van Amnon, hoort dat hij graag met Tamar naar bed wil. Hij bedenkt een plan hoe Amnon het zou moeten aanpakken. ‘Doe alsof je ziek bent, ga op bed liggen, en vraag of Tamar je kan verzorgen’, zegt hij tegen hem.
Jongelui, hier zien we wat een vriend niet moet doen. Als je hoort van een plan of van iets dat door God verboden is, dan moet je dat niet stimuleren maar juist een halt toeroepen. Echte vriendschap is juist dat je niet meegaat in verkeerde plannen, maar dat je je vriend of vriendin juist beschermt tegen zichzelf en tegen wat Gods goedkeuring niet kan dragen. Zeg me wie je vrienden zijn en ik zal zeggen wie je bent.
Amnon geeft gehoor aan het plan van Jonadab. Hij houdt zich ziek, blijft op bed liggen, vraagt aan zijn vader of Tamar hem kan verzorgen. Hij doet er alles aan om met haar alleen te zijn. Dat is precies wat er bij seksueel misbruik vaak gebeurd: de dader zoekt de eenzaamheid met het slachtoffer.
Zo ook hier. ‘Laat iedereen weggaan’ zegt Amnon. En dan grijpt hij Tamar vast om haar te verkrachten. Een gruwelijke daad. Wat begon met gevoelens van lust krijgt op slinkse wijze zijn ontlading.
Tamar verzet zich hevig. Ze zegt ‘nee’. Dit wil ik niet. Bovendien: dit is grote schande in Israel. Zoiets doet men niet. Het past niet bij een leven met God. Maar hoe ze zich ook verzet Amnon overrulet haar. Hij gaat over haar fysieke grenzen heen en verkracht haar.
Het is zo tragisch. Het is een repeterende breuk in het geslacht van David geworden. De twee hoofdstukken ervoor, pleegtDavid overspel met Batseba. En om het kwaad toe te dekken, laat hij Uzzia, haar man, ombrengen aan het front. Als in een gezin de deur voor overspel en misbruik is opengezet, gaat het vaak door op volgende generaties. Wie komt er in het huis van David op voor de eer van God en zijn goede geboden?
We spreken vandaag over grensoverschrijdend gedrag. Op de werkvloer, op school, in het gezin. Het kan heel verschillende vormen hebben: blikken in de ogen, bepaalde opmerkingen die naar je gemaakt worden, insinuaties, zoals een jonger slachtoffer mij eens vertelde, dat tegen haar gezegd werd ‘wat zie je ziet er aantrekkelijk uit vandaag’, ‘je lijkt mijn vrouw wel’, ‘bij jou ben ik helemaal gelukkig’. Wat als een gedachte of verkeerd verlangen begint, kan uitgroeien tot een daad. Soms heel geleidelijk; soms ook gewelddadig, zoals hier. De weerstand van Tamar wordt gebroken, tegen haar wil.
Wat een leed wordt Tamar hier aan gedaan. Haar naam betekent: ‘dadelpalm’. Ze moet een mooie en fiere vrouw geweest zijn. En Amnon, zijn naam betekent: de betrouwbare. Maar dat is hij niet. Hij handelt door en door slecht.
Weet u wat ik ook heel aangrijpend vindt? Wat we lezen in vers 15, dat Amnon na zijn daad Tamar haat met een heel diepe haat. Na de verkrachting is er opeens een geweldige afkeer.
Hoe kan dat? Amnon moet niet Tamar haten, maar zijn eigen gedrag. Dat is door en door slecht. Maar hier zien we wat bij seksueel misbruik wel vaker gebeurt: dat de dader de schuld legt bij slachtoffer. Zij verleidde mij. Ze was zo aantrekkelijk. Het moeilijke is dat die schuldvraag soms ook bij slachtoffers tussen de oren kan zitten: het lag misschien wel aan mij.
Nee, de fout ligt bij de dader. Amnon neemt geen verantwoordelijkheid meer voor zijn daden, maar schuift de schuld af op Tamar. Dat is zonde ten voeten uit. Sinds Genesis 3 al. Niet ik, maar de vrouw die Gij mij gegeven hebt. Afwijzen van jezelf naar de ander. Nee, Amnon, jij hebt dit gedaan. Jij hebt tegen God en tegen Tamar gezondigd. Jij bent verantwoordelijk voor je gedrag.
In de verkrachting verliest Tamar haar onschuld. Ze is geen maagd meer. Ze scheurt haar kleren. Doet as op haar hoofd. Haar hele leven is geruïneerd. Ze kan geen man meer krijgen. Ze is van het leven afgesneden. Buiten haar schuld om.
Gemeente, dit laat de grote impact zien van seksueel misbruik. Je leven is er diepgaand door gestempeld, van binnen kapot gemaakt, van het leven afgesneden. Eenzaamheid komt je leven binnen. Je wordt een mens met een geheim. Te pijnlijk om te delen. Wie kun je nog vertrouwen?
En dan is daar het advies van haar broer Absalom: ‘zwijg er maar over.’ Het is je broer. Is zo erg niet. Zet je er maar overheen.
Dat is wat een zwijgcultuur doet. Dat laat alles bij het oude. Zonde blijft onbedekt. De dader kan zomaar doorgaan.
Daarom, lieve mensen, als het u of jou is overkomen, zwijg er dan niet over. Laat het geheim niet langer bestaan. Doorbreek het taboe en eenzaamheid. Zoek hulp. Maak het bespreekbaar. God is in staat je te helpen!
En dan tenslotte, David. Als vader komt hij te weten wat er gebeurd is. Hij wordt boos, zo lezen we vers 21. David ontsteekt zelfs in hevige woedde. Maar, David neemt geen actie. Hij komt niet op voor zijn dochter Tamar. Hij bestraft zijn zoon Amnon niet.
Gemeente, misbruik vraagt om meer dan boosheid. Er moet recht gedaan worden. Slachtoffers moeten aandacht en erkenning krijgen. Erkenning van wat hen is overkomen is zo belangrijk. Want de gevolgen zijn vaak levenslang. Zo ook bij Tamar. Heel haar toekomst is in duigen gevallen. Door die ene daad van Amnon. Daarom moet er openheid komen. Want alleen als dingen aan het licht komen, de zonde die begaan is, de gevolgen ervan, dan kan Gods Geest ermee aan de slag. Anders blijft alles bij het oude, en dan verandert er niets. Erkenning is nodig.
En ook – dat is duidelijk – de dader moet stoppen met zijn of haar gedrag. Wie dat niet doet, blijft levenslang schuldig en kan niet in reine komen met zichzelf, met de Heere God en met het slachtoffer.
Een heel aangrijpende geschiedenis. De Bijbel geeft ons een doorkijkje in de zonde van seksueel misbruik. Het laat zien wat er allemaal mis kan gaan in een gezin. Daders zijn vaak bekenden van het slachtoffer. Vaak familieleden, een vader, moeder, oom, broer of zus. 85% van het seksueel misbruik betreft bekenden uit de omgeving van het slachtoffer.
3. Hoe kan dit? Waar is God?
Gemeente, hoe kan dit gebeuren, in het gezin van David? Hij die geroepen is om God als koning te dienen? Is er dan niemand in het huis van David die opkomt voor de eer van God en zijn goede geboden? En: waar is in dit alles de Here God. We lezen niets van Hem. We horen niets over Hem. Is Hij hier soms afwezig?
Weet u wat het probleem is: er wordt met God geen rekening gehouden. Wat hier gebeurt gaat zo in tegen Zijn bedoelingmet het leven. Dit staat zo haaks op hoe Hij relaties en seksualiteit heeft bedoeld. God huilt over het onrecht dat wij mensen elkaar aandoen.
Ik herinner mij een gesprek met een slachtoffer. Zij vertelde vele jaren later nadat het misbruik in haar leven had plaatsgevonden, dat ze geworsteld had met die vraag: waar was u God toen dit gebeurde? God gaf haar een droom, waar ze terug ging naar die donkere plek, en op die plek stond de Here Jezus. Hij zei niets, maar Hij huilde.
God is met ontferming bewogen. Als geen ander heeft Hij oog voor kwetsbare mensen, voor slachtoffers. Hij is een God van de weduwe, de wees en de vreemdeling, zo zongen we met Psalm 146.
En het evangelie vertelt ons over de Here Jezus. Hij is de ware Zoon van David. De Heelmeester. Hij is gekomen om mensen wiens harten gebroken zijn en die alle moed hebben verloren, weer hoop te geven. Hij heeft Zijn handen wijd open naar ons toe en zegt: ‘Kom naar Mij toe, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven!’
God is met ontferming bewogen. Maar God kan ook zwijgen in Zijn toorn. Wanneer we de grens van zijn geboden passeren en anderen geweld aan doen. Wanneer God zwijgt, is er maar een remedie: inkeer, berouw, bekering. Stoppen met wat niet goed is!
Weet u, Gods oordeel over de daad van Amnon blijkt uit wat er na gebeurt. Absalom haat zijn broer Amnon zozeer, vanwege de verkrachting van Tamar, dat hij na twee jaar zijn broer ombrengt. De ene slechte daad roept de andere op. Het gezin van David wordt blijvend ontwricht, relaties levenslang verstoord, omdat men geen gehoor geeft aan God en Zijn geboden. Wie God verlaat heeft smart op smart te vrezen.
4. Wat zegt God tegen ons?
Ik ga afronden. Wat zegt God vanmorgen tegen ons vanuit dit Bijbelgedeelte? Ik noem vier dingen.
(a) Misschien bent u of jij wel een slachtoffer van misbruik. Je bent iemand met een geheim. Er is je groot onrecht aangedaan. Nu heb je misschien wel muren rond jezelf opgetrokken. Maar mag ik je vragen: zoek alsjeblieft hulp. Deel het met iemand die je vertrouwt. Loop niet alleen met het geheim rond. In de kerk zijn er twee vertrouwenspersoon, een gebedsteam, met wie je kunt delen wat er in je leven speelt. Ik hoop en bid dat deze dienst een extra steun voor je is. De Here God kan je helpen. En wij willen er ook voor jou zijn.
(b) Deze geschiedenis spoort ons aan om de verkeerde verlangens van ons hart niet te volgen. Luister niet naar slechte adviezen, maar breng alles bij God. Hij heeft recht op ons leven. Hij weet raad met verkeerde verlangens of slechte gedachten.
En ook: zoek de eenzaamheid niet op met mensen van een ander geslacht. Breng jezelf niet in situaties waarin je je zelf niet meer in de hand hebt. Realiseer je wat woorden, insinuaties en bepaalde gebaren met mensen kunnen doen. Bid het gebed van Psalm 19: ‘mogen de woorden van mijn mond en de overleggingen van mijn hart voor u welgevallig zijn, o God.’
(c) Laten we als gemeente oog en oor hebben voor elkaar. We zijn geroepen om een veilige kerk te zijn. Als er verkeerde dingen plaatsvonden, moeten we die belijden aan God, en niet zomaar met de mantel der liefde bedenken. Zonde moet aan het licht komen. Dan pas kan er ruimte komen voor heling, genezing en op termijn vergeving.
(d) Misschien ben je iemand die plannen in gedachten had, of iemand die seksueel misbruik heeft gepleegd. Wees je ervan bewust wat misbruik met het slachtoffer doet. God roept je op om je te bekeren van je zonden en ze aan Hem te belijden. Ga naar iemand toe die je vertrouwt en deel je geheim.
Nog een laatste woord. Wij mogen leven met het grote geheim van Gods liefde. Wij mogen weten dat er in de Here Jezus hoop is. Paulus zegt dat niets ons van de liefde van God kan scheiden.
Slachtoffers zijn veilig bij Hem. Ook daders mogen bij Hem komen.
Hij kan onze gebroken harten helen. De Heere weet raad met ons leven, ook met al die zwarte bladzijden.
Bij de Heere Jezus is hulp te vinden en hoop, zoals het lied zegt:
U geeft een toekomst vol van hoop; dat heeft U aan ons beloofd. Niemand anders, U alleen, leidt ons door dit leven heen.
Amen.