Datum: 11 maart 2018
Download PDF
1. Verhaal gaat over ons
Ik zou graag willen dat u vanmorgen op het puntje van uw stoel zit. Dat kleine verhaal dat Jezus vertelt, gaat namelijk niet alleen over Israël, over vroeger, nee, het gaat over ons. Het is een heel actueel verhaal. Het gaat over de vraag wat je met je leven (je gaven en talenten) doet. Wat is daarvan de vrucht?
Het is ook een heel spannend verhaal. Om iets daarvan op het spoor te komen, begin ik met twee voorbeelden. Die helpen ons denk ik om ons goed te kunnen inleven.
Voetbal. Je staat met je voetbalteam op het punt om te promoveren, naar een hogere klasse te gaan. Een paar belangrijke wedstrijden komen eraan. Het is belangrijk om te winnen. Maar een van de spitsen valt uit, omdat hij hij zijn been gebroken heeft met skiën. De trainer besluit om een goede en ervaren spits van een ander team in te zetten. Hij heeft er vertrouwen in dat het zo gaat lukken. Maar het botert niet in je team. Geen goede match. Binnen het team is er jaloezie. De spits heeft zo zijn eigen manieren van spelen. Hij krijgt de bal niet zoals hij het wil. Je krijgt een tegengoal. Iedereen begint te mopperen, en af te reageren op de spits. Het werkt niet. Je snapt dat de trainer loopt te balen. Zijn plan was goed. Binnen je team is er onvrede. En wat te denken van de spits: hij voelt zich buitengesloten, terwijl hij juist gekomen was om te helpen. Kun je je een beetje inleven?
Familiebedrijf. Stel je een bedrijf voor dat al generaties lang in handen is van een familie. Maar er is geen opvolger. De eigenaar gaat op zoek en vindt iemand die de zaak kan overnemen. Er worden afspraken gemaakt. Eigenaar draagt zaak over. Al gaandeweg beginnen de dingen in het bedrijf te veranderen. De nieuwe directeur begint werknemers die er al tientallen jaren werken te ontslaan. Er komen nieuwe mensen. De sfeer verandert. Het logo dat altijd op het pand stond, wordt vervangen. Er komt een andere website. Het is oude bedrijf niet meer. Maar na verloop van tijd gaan de zaken toch niet zo goed meer. Ondanks alle veranderingen gaat het bergafwaarts met het bedrijf. Hoe zou de eigenaar zich voelen? Nu alles wat hij heeft opgebouwd, veranderd is en ter ziele gaat? Kunt u iets van de pijn van de eigenaar voelen?
Laten we naar het verhaal gaan dat Jezus vertelt.
2. De gelijkenis van de wijngaard
Het is in een paar zinnen verteld. Er is iemand die een bedrijf opstart om wijn te kunnen maken. Hij koopt een stuk grond, plant een wijngaard en zorgt dat alle voorzieningen er zijn om het tot een succes te maken. Een omheining zodat wilde dieren van de planten afblijven. Een toren zodat de zaak goed bewaakt kan worden. Een wijnpersbak voor als de oogst daar is. Aan alle details wordt gedacht.
[Als je wel eens in Israël op vakantie bent geweest, weet je dat in Nazareth een museum is waarin dit allemaal is nagebouwd: Nazareth village. De omheining. De toren, wijnpers en de wijnpersbak]
De eigenaar neemt vervolgens afstand. Hij verhuurt zijn bedrijf aan anderen. Maakt afspraken met hen over de pacht. Eens in de zoveel tijd zal hij mensen sturen om de opbrengst van de wijngaard te ontvangen. Tot zover gaat alles goed. Iedereen knikt en stemt in. Maar als het dan zover is dat er opbrengst is en hij mensen stuurt om dat te ontvangen gaat het mis. De pachters slaan de knecht in elkaar en sturen hem terug. De eigenaar stuurt nieuwe knechten, maar ook dat gaat mis. Het gaat van kwaad tot erger. De pachters willen alles voor zichzelf houden. De knechten worden geslagen, verwond en zelfs gedood. Foute boel dus.
Wat staat de eigenaar tenslotte te doen? Hij heeft nog maar een optie voorhanden: hij heeft nog één zoon. Daar heeft hij een speciale band mee. Hij was hem lief, zegt de tekst. Als ik hem stuur, zullen ze wel respect hebben. Maar niets is minder waar. De zoon wordt gedood en zijn lichaam buiten de wijngaard gegooid. Het project is mislukt. De eigenaar heeft er alles aan gedaan. Wat staat hem nog te doen? vraagt Jezus aan de mensen? Het antwoord is duidelijk. De eigenaar heeft geen keus: het is over en uit met de pachters. Hij zal komen om ze te straffen. Ze verdienen het niet om nog langer te leven. En de wijngaard? Die gaat hij aan mensen geven, die wel te vertrouwen zijn.
Nou gemeente, het verhaal van Jezus is niet zo moeilijk te begrijpen. De joden die naar Jezus luisteren snappen het ook goed. Ze kenden het beeld van de wijngaard wel uit het Oude Testament. Het volk Israël was de wijngaard. God had hen in deze wereld geplant om vrucht te dragen. Zo had de profeet Jesaja immers gesproken. Maar het verhaal van Jezus gaat verder. De zoon in de gelijkenis, dat is Hijzelf. Hij vertelt nu al, dat mensen Hem zullen doden. Ze zijn Hem liever kwijt dan rijk. Een verhaal dat dus niet zo goed afloopt.
Jongens en meisjes, de meeste verhalen die wij kennen, hebben een goed einde. Denk aan het verhaal van Sneeuwwitje of de film The Lion King of aan sprookjes. Hoe verschillend ook, het einde is meestal ‘zij leefden nog lang en gelukkig’. Met een blij gevoel doe je het boek dicht of zet je de TV uit. Maar hier is dat dus anders. Het loopt niet goed af. Als deze gelijkenis verfilmd zou worden, zou er bij staan: niet geschikt voor kinderen. Zoveel geweld komt er in voor.
Wat wil Jezus nou met dit verhaal vertellen? Over de wijngaard en de pachters. Zit daar ook voor ons hier in de Sint Jan een boodschap in? Ja, ik denk het wel. Want de verhalen die Jezus vertelt, gaan echt niet alleen over toen, ze gaan ook over nu, over ons. Over de boodschap van deze gelijkenis voor ons wil ik het nu met u en jou hebben. Drie dingen wil ik onder uw aandacht brengen: eerst iets over de eigenaar, dan iets over de pachters, tenslotte iets over de steen.
3. De eigenaar
Wat valt op aan de eigenaar? Nou, dat hij veel zorg besteedt aan de wijngaard. Hij denkt aan alle details: omheining, wijnpersbak, toren. Hij doet er alles aan om de onderneming tot een succes te maken. Maar gaat hij naar het buitenland. Dat is opvallend. Want de eigenaar, dat is de Here God, onze Schepper. Hij heeft de wijngaard geplant. Mensen als pachters erin gezet en gaat dan naar het buitenland. Dat wil zeggen: Hij neemt enige afstand.
[In de filosofie is er een stroming die het deisme heet. Die ziet God vooral al een klokkenmaker. Hij heeft alles gemaakt, het uurwerk loopt, maar dan laat hij het los en bemoeit zich er niet meer mee. Soms kun je zo’n idee hebben van God. Dat Hij afwezig is. Je merkt niet zoveel van Hem in je leven. Hij heeft een begin gemaakt, maar daarna bemoeit Hij zich niet meer met ons. Maar niets is minder waar. De eigenaar is wel degelijk betrokken op de wijngaard. Hij stuurt namelijk knechten. Hij wil weten hoe de zaak ervoor staat.]
Dat de Eigenaar enige afstand neemt, is niet negatief maar juist positief. God geeft de mens ruimte om zijn gaven en talenten aan de slag te gaan. God is betrokken, maar Hij zit niet bovenop ons. Hij geeft ons levensruimte.
Vandaag mogen wij drie kleine kinderen dopen. God zal straks Zijn hand op hun leven leggen en Zijn naam aan hun naam verbinden. Jullie als ouders mogen jullie kinderen voorgaan in een leven met God. Maar je kunt als ouder in de opvoeding – zeker als ze groter worden – niet bovenop je kind zitten, maar je moet ze ruimte geven om te groeien en zich te ontwikkelen. Zo is het op je werk ook. Als je leiding geeft aan een team, is het goed om je medewerkers ruimte geeft om zelf initiatieven te ontplooien. Daar groeien ze van. Is ook beter voor de motivatie en het resultaat.
Zo doet God dat dus ook met ons. Hij is betrokken op ons leven, maar geeft ons ruimte: levensruimte, speelruimte, en de vraag is: hoe ga je met die ruimte en vrijheid om? God verlangt dat er vrucht is. Dat we die levensruimte benut hebben door met onze gaven en talenten aan de slag te gaan. Daarom stuurt Hij knechten om te vragen naar de opbrengst. Je kunt je voorstellen dat de eigenaar daar wel in is geïnteresseerd.
Dat geldt natuurlijk op heel veel terreinen. Als je als zzp’er een eigen zaak begint, dan moet het wel rendabel zijn op termijn. Er is een opstartfase, maar daarna hoop je dat het gaat lopen. Dat de investering de moeite waard is. Zo ook hier. Welke vruchten zijn er? Dat is de vraag die Jezus aan ons stelt via deze gelijkenis. Wat heb je met de levensruimte, met je gaven en talenten gedaan? Want daar staat de wijngaard voor. De wijngaard dat is wat God aan je heeft toevertrouwd. Wat heb je daarmee gedaan? Ben je vooral bezig geweest met jezelf; om op de ladder van je carrière steeds hoger op te klimmen; je eigen doelen te verwezenlijken. Of hebben anderen van je gaven en talenten kunnen genieten. Heb je ze gebruikt om anderen te helpen. Iemand in je klas die niet zo goed mee kon komen. Iemand die hulp met boodschappen nodig had. Dat je oog had voor een medestudent die niet lekker in zijn vel zit. Misschien dat je je tijd en gaven inzet voor de christelijke politiek in deze stad. Hele concrete dingen, die God van Zijn kinderen verwacht. Als de eigenaar van ons leven mag Hij ons dat vragen. Toch?
De eigenaar van de wijngaard is geen afstandelijke God, maar een Vader die betrokken is op zijn kinderen. Hij geeft ze ruimte om te floreren. Nu het tweede.
4. De pachters
Dat is een spannend punt. Het gaat met de pachters, de mensen die zorg moeten dragen voor de wijngaard helemaal fout. Als de Heer na verloop van tijd via Zijn knechten vraagt naar de opbrengst, komt er een enorme agressie naar boven. Eerst slaan ze de knechten, dan worden ze verwond, en tenslotte gedood. En als de eigenaar tenslotte zijn eigen lieve zoon stuurt, ondergaat hij ook hetzelfde lot en wordt ook Hij gedood. Het is een nogal bizarre afloop. Te gek voor woorden.
Jezus richt dit verhaal tot de joodse leiders, die veel moeite met Hem hebben. En het feit dat Hij hen suggereert dat ze Hem zullen doden maakt ze zo woedend, dat ze Hem gelijk willen doden, lezen we in vers 12. Zo is het ook gebeurd. Jezus is ter dood gebracht. Op goede vrijdag aan een kruis genageld. God heeft Hem echter uit de dood opgewekt. Dat vieren wij met Pasen. Maar het feit dat dit allemaal gebeurd is, is toch te gek voor woorden. Of niet? Zou Jezus met dit verhaal nou echt willen suggereren dat wij ook tot zulke dingen in staat zijn?
Nou ja, zo is het vaak wel gegaan. Toen Jezus naar deze aarde kwam, en de leefregels van God met mensen ging delen, begon het wel vaak te schuren. Want waar gaat het mis in dit verhaal? Het gaat fout zodra de eigenaar vraagt of er vrucht is. Die vraag valt bij de pachters niet in goede aarde.
Zou die vraag van God bij ons in goede aarde vallen? Het zou kunnen van wel. Dat je er geen moeite mee hebt dat God je via Zijn dienaren bevraagt op wat je met je leven doet, of je je gaven en talenten, tijd en geld goed besteedt. Maar het kan ook zijn, dat daar juist je allergie zit. Laten we eerlijk zijn, wij zijn wel Nederlanders. Onze vrijheid is ons een lief ding. We hebben vaak moeite om de controle van ons leven uit handen te geven. We vinden het niet fijn als anderen zich met ons leven gaan bemoeien. Of heb je daar geen moeite mee? Heb je nooit eens gezegd: waar bemoei jij je mee, dit zijn mijn zaken. Ik wel hoor. Ik herken het wel, dat diep in mijn hart, iets van wrevel zit. Mensen moeten niet te dichtbij komen en zich met mijn zaken bemoeien. Dat maak ik zelf wel uit. Ik heb wel iets van een pachters in mij. Misschien u of jij ook wel.
Maar toch is dat niet vruchtbaar. De gespannen verhouding met de eigenaar levert de pachters helemaal niks op. Ze komen met lege handen te staan. Dat is denk ik de spiegel die Jezus ons wil voorhouden. Wie je ook bent of wat je verleden ook is, hoe oud of jong je bent: besef dat je hier op aarde een pachter bent, een rentmeester: en God heeft je een geweldig geschenk in handen gegeven: je leven, je gaven en talenten; en je bent hier op aarde om daarmee God en je naaste te dienen. Dat is waar God je voor heeft bestemd. Dat is je levensroeping. Laat alsjeblieft in je leven niet gebeuren, wat die pachters doen.
God heeft Zijn Zoon gestuurd, niet om je het leven zuur te maken, maar om je te helpen. Je te helpen tot je bestemming te komen. God heeft de sleutel die past op je hart. Hij weet wat je nodig hebt om vrucht te kunnen dragen. Om vrede in je hart te hebben. Het is echt zonde, als je daar niet voor openstaat.
5. De Steen van God.
Eén ding nog. Ik zei dat dit verhaal van Jezus geen happy end heeft. Maar dat is niet waar. Want wat lezen we in vers 10: de steen die de bouwers verworpen hebben die is tot een hoeksteen geworden.
Denk nog even terug aan het verhaaltje over de stenen. Die ene bijzondere steen, die niet past bij de andere stenen. Die steen die afgekeurd was. Dat is Jezus. Door de pachters gedood, door God opgewekt. Het verhaal gaat verder. God laat het er nog niet bij zitten. Wat kwaad was heeft Hij ten goede gekeerd. Toen. En dat doet Hij nog steeds. Wat je leven ook is, of je veel of weinig rekening met God hebt gehouden. Een afgekeurde steen wordt tot een hoeksteen, tot een fundament waarop je kunt bouwen. Als je het met Jezus waagt, als je gehoor geeft aan zijn woorden, weet je wat er dan met je gebeurt? Dan God naar je toe en zegt Hij tegen je:
Ook al twijfel jij aan Mij. Ik laat jou niet los.
Jij denkt misschien dat Ik niet besta. Ik geef jou elke dag leven.
Jij maakt fouten; grote en kleine. Ik vergeef.
Jij ziet misschien niet wat de zin van je leven is. Maar Ik ben jouw doel.
Ik hoop zo dat je dat gaat zien. Voor het eerst of opnieuw. Jezus is gekomen voor jou. Hij heeft zich laten breken aan het kruis voor jou. Hij heeft er alles aan gedaan om jou Gods liefde te bewijzen.
Vanmorgen dopen wij drie kinderen. Ze weten er niet veel van, maar God zegt tegen hen: Ik ben jullie God. Jezus is je Heer en Heiland. Dat mag het fundament zijn van hun jonge leven. Dat mogen jullie als ouders aan hen vertellen.
Is dat belangrijk? Ja! Jongelui, weet je waarom? Er zijn vandaag de dag veel jongeren die vloggen. Ze hebben veel volgers. Ze zetten interessante filmpjes op internet. Misschien kun je allerlei dingen ervan leren. Maar er is één ding dat ze je niet: ze kunnen jou niet helpen als je het nodig hebt. Ze blijven op afstand. Jezus is anders. Hij is er altijd. Je hoeft Hem maar te roepen, en Hij komt.
Wat nemen we van deze gelijkenis mee naar huis? Ik vat het samen in drie punten:
1. God is goed en Hij is betrokken op je leven.
2. Hij vraagt je naar de vrucht. Wijs Hem niet af, maar laat je door Hem storen.
3. Richt je leven op Jezus. Luister naar Zijn Woorden. Want met Hem ben je beter af. Hij is de Rots die niet wankelt, welke stormen ook je leven teisteren, met Hem ben je veilig.
Amen.